Chương 1. Tổng quan về Tam Tạng kinh điển

Tam tạng (sa. tripiaka, pi. tipitaka, bo. sde snod gsum, e. three bashets) là 3 chổ chứa đựng giáo lý của Đức Phật gồm có: Luật tạng (vinaya pitaka), Kinh tạng (sutta pitaka) và Luận tạng (abhidhamma pitaka).

1. TAM TẠNG PALI
Tam tạng còn được truyền lại trọn vẹn nhất là Tam tạng tiếng Pali:

1. Lần kết tập 1: viết lại Luật tạng và Kinh tạng (4 bộ), sau khi Đức Phật tịch diệt 3 tháng.
2. Lần kết tập 2: mở rộng Luật tạng và bổ sung vào Kinh tạng bộ thứ 5 (Tiểu bộ), sau 100 năm.
3. Lần kết tập 3: mở rộng Tiểu bộ và thêm Luận tạng, sau 130 năm.
4. Lần kết tập 4: bổ sung Luật tạng, Kinh tạng, đúc kết Luận tạng và viết lại toàn bộ Tam tạng bằng tiếng Pali, sau 500 năm.
5. Lần kết tập 5 (1870) và 6 (1954) chỉ làm sáng tỏ các điểm chính trong kinh, chứ không thay đổi bộ Tam tạng.

I. Luật Tạng (vinaya pitaka, sa., pi. vinaya-piṭaka, bo. `dul ba`i sde snod)
Là giới luật của đức Phật để dạy cho các đệ tử ngăn ngừa và diệt trừ nghiệp ác, tạo điều kiện thuận lợi việc tu tập. Gồm các giới luật và nghi lễ cho nam tu sĩ và nữ tu sĩ, cách thức gia nhập tăng đoàn, truyền giới luật, sinh hoạt tăng chúng, cách hành xử trong các trường hợp vi phạm giới luật, . . . , thường được chia làm 5 bộ:

1. Bất cộng trụ (parajika): Các tội bất cộng trụ và những hình phạt, 13 tội tăng tàn, 02 tội bất định, 30 tội ưng xả đối trị và những hình phạt
2. Ưng đối trị (pacittiya): 92 tội Ưng đối trị và hình phạt, 04 tội Ưng phát lồ, 75 điều Ưng học pháp về cách cư xử lịch sự, 07 cách dàn xếp tranh tụng
3. Đại phẩm (mahavagga)
4. Tiểu phẩm (cullavagga)
5. Tập yếu (parivara)

II. Kinh Tạng (sutta pitaka, sa. sūtra-piṭaka, pi. sutta-piṭaka, bo. mdo sde`i sde snod)
Gồm 5 bộ kinh chính:
a. Trường Bộ (digha nikaya): là tập hợp 34 bài kinh dài, sắp xếp trong 3 phẩm

1. Phẩm Giới: Kinh Phạm Võng, Kinh Sa Môn Quả, Kinh Ambattha, Kinh Chủng Đức, Kinh Kutadanta, Kinh Mahali, Kinh Jaliya, Kinh Ca Diếp Sư Tử Hống, Kinh Potthapada, Kinh Subha, Kinh Kiên Cố, Kinh Lohita, Kinh Tam Minh
2. Đại Phẩm: Kinh Đại Bổn, Kinh Đại Duyên, Kinh Đại Bát Niết Bàn, Kinh Đại Thiện Kiến Vương, Kinh Janavasabha, Kinh Đại Điền Tôn, Kinh Đại Hội, Kinh Đế Thích Sở Vấn, Kinh Đại Niệm Xứ, Kinh Payasi
3. Phẩm Pathika: Kinh Pathika, Kinh Udumbarika, Kinh Chuyển Luân Thánh Vương Sư Tử Hống, Kinh Khởi Thế Nhân Bổn, Kinh Tự Hoan Hỷ, Kinh Thanh Tịnh, Kinh Tướng, Kinh Giáo Thọ Singala, Kinh Atanatiya, Kinh Phúng Tụng, Kinh Thập Thượng

b. Trung Bộ (majjhima nikaya): gồm 152 bài kinh dài vừa, sắp xếp trong 3 tập 15 phẩm theo từng chủ đề tu tập và thực hành lời dạy của Đức Phật
Tập số 1, gồm 50 bài kinh (Mulapannasa Pali)

1. Phẩm Pháp Môn Căn Bản: Kinh Pháp Môn Căn Bản, Kinh Tất Cả Các Lậu Hoặc, Kinh Thừa Tự Pháp, Kinh Sợ Hãi và Khiếp Đãm, Kinh Không uế Nhiễm, Kinh Ước Nguyện, Kinh Ví Dụ Tấm Vải, Kinh Đoạn Giảm, Kinh Chánh Tri Kiến, Kinh Niệm Xứ.
2. Phẩm Sư Tử Hống: Tiểu Kinh Sư Tử Hống, Đại Kinh Sư Tử Hống, Đại Kinh Khổ Uẩn, Tiểu Kinh Khổ Uẩn, Tiểu Kinh Tư Lượng, Kinh Tâm Hoang Vu, Kinh Khu Rừng, Kinh Mật Hoàn, Kinh Song Tầm, Kinh An Trú Tầm.
3. Phẩm Ví Dụ: Kinh Ví Dụ Cái Cưa, Kinh Ví Dụ Con Rắn, Kinh Gò Mối, Kinh Trạm Xe, Kinh Bẩy Mồi, Kinh Thánh Cầu, Tiểu Kinh Ví Dụ Dấu Chân Voi, Đại Kinh Ví Dụ Dấu Chân Voi, Đại Kinh Ví Dụ Lõi Cây, Tiểu Kinh Ví Dụ Lõi Cây.
4. Phẩm Đại Song Đối: Tiểu Kinh Khu Rừng Sừng Bò, Đại Kinh Khu Rừng Sừng Bò, Đại Kinh Người Chăn Bò, Tiểu Kinh Người Chăn Bò, Tiểu Kinh Saccaka, Đại Kinh Saccaka, Tiểu Kinh Đoạn Tận Ái, Đại Kinh Đoạn Tận Ái, Đại Kinh Xóm Ngựa, Tiểu Kinh Xóm Ngựa.
5. Phẩm Tiểu Song Đối: Kinh Saleyyaka, Kinh Verañjaka, Đại Kinh Phương Quảng, Tiểu Kinh Phương Quảng, Tiểu Kinh Pháp Hành, Đại Kinh Pháp Hành, Kinh Tư Sát, Kinh Kosambiya, Kinh Phạm Thiên Cầu Thỉnh, Kinh Hàng Ma.

Tập số 2, gồm 50 bài kinh (Majhima Pannasa Pali)

1. Phẩm Gia Chủ: Kinh Kandaraka, Kinh Bát Thánh, Kinh Hữu Học, Kinh Potaliya, Kinh Jīvaka, Kinh Upali, Kinh Hạnh Con Chó, Kinh Vương Tử Vô Uý, Kinh Nhiều Cảm Thọ, Kinh Không Gì Chuyển Hướng.
2. Phẩm Tỳ Khưu: Kinh Giáo Giới La Hầu La ở Ambalatthika, Đại Kinh Giáo Giới La Hầu La, Tiểu Kinh Malukya, Đại Kinh Malukya, Kinh Bhaddali, Kinh Ví Dụ Con Chim Cáy, Kinh Catuma, Kinh Nalakapana, Kinh Gulissani, Kinh Kitagira.
3. Phẩm Du Sĩ: Kinh Vaccha Về Tam Minh, Kinh Vaccha Về Lửa, Đại Kinh Vacchagotta, Kinh Trưởng Lão, Kinh Magaṇḍiya, Kinh Sandaka, Kinh Sakuludāyi, Kinh Samaṇamuṇḍika, Tiểu Kinh Sakuladāyi, Kinh Vekhanassa.
4. Phẩm Vương: Kinh Gaṭikāra, Kinh Raṭṭhapāla, Kinh Maghadeva, Kinh Madhura, Kinh Vương Tử Bồ Đề, Kinh Angulimāla, Kinh Ái Sanh, Kinh Bāhitika, Pháp Trang Nghiêm, Kinh Kaṇṇakatthala.
5. Phẩm Phạm Thiên: Kinh Brahmāyu, Kinh Sela, Kinh Assalayana, Kinh Ghot.amukha, Kinh Cankī, Kinh Esukarī, Kinh Dhanañjāni, Kinh Vasetha, Kinh Subha, Kinh Sangārava.

Tập số 3, gồm 52 bài kinh

1. Phẩm Devadaha: Kinh Devadaha, Kinh Năm Và Ba, Kinh Nghĩ Như Thế Nào, Kinh Sama, Kinh Thiện Tinh, Kinh Bất Động Ích, Kinh Gaṇaka Moggallāna, Kinh Gopaka Moggallana, Đại Kinh Mãn Nguyệt, Tiểu Kinh Mãn Nguyệt.
2. Phẩm Anupada: Kinh Bất Đoạn, Kinh Sáu Thanh Tịnh, Kinh Chân Nhân, Kinh Nên hành Trì, Không Nên Hành Trì, Kinh Đa Giới, Kinh Isigili, Đại Kinh Bốn Mươi, Kinh Quán Niệm Hơi Thở, Kinh Thân Hành Niệm, Kinh Hành Sanh.
3. Phẩm Tánh Không: Tiểu Kinh Tánh Không, Đại Kinh Tánh Không, Kinh Hy Hữu Vị Tằng Hữu Vi Pháp, Kinh Bakula, Kinh Điều Ngự Địa, Kinh Bhumiya, Kinh Anuruddha, Kinh Tuỳ Phiền Não, Kinh Hiền Ngu, Kinh Thiên sứ.
4. Phẩm Phân Biệt: Nhất Dạ Hiền Giả, Ananda - Nhất Dạ Hiền Giả, Maha Kaccana - Nhất Dạ Hiền Giả, Lomasakangiya - Nhất Dạ Hiền Giả, Tiểu Kinh Nghiệp Biệt, Đại Kinh Nghiệp Biệt, Kinh Phân Biệt Sáu Xứ, Kinh Tổng Thuyết và Biệt Thuyết, Kinh Vô Tránh Phân Biệt, Kinh Giới, Kinh Phân Biệt Về Sự Thật, Kinh Phân Biệt Cúng Dường.
5. Phẩm Sáu Xứ: Kinh Giáo Giới Cấp Cô Độc. Kinh Giáo Giới Channa, Kinh Giáo Giới Puṇṇa. Kinh Giáo Giới Nandaka, Tiểu Kinh Giáo Giới Rahula, Kinh Sáu Sáu, Đại Kinh Sáu Xứ, Kinh Nói Cho Dân Chúng Nghe, Kinh Khất Thực Thanh Tịnh, Kinh Căn Tu Tập.

c. Tương Ưng Bộ (samyutta nikaya): gồm 2.889 bài kinh ngằn, chia làm 5 chương và 56 phẩm, là tập hợp các bài kinh có chủ đề giống nhau

1. Thiên Có Kệ
2. Thiên Nhân Duyên – 12 nhân duyên
3. Thiên Uẩn
4. Thiên 6 Xứ - lục xứ
5. Đại Phẩm – 37 đạo phẩm

d. Tăng Chi Bộ (anguttara nikaya) là bộ kinh sắp xếp theo số của các chủ đề có từ 1 phần tử hoặc 1 yếu tố lên đến 11 phần tử hoặc yếu tố, gồm 11 chương, 2.308 bài kinh

1. Chương 1 Pháp
2. Chương 2 Pháp
3. Chương 3 Pháp
4. Chương 4 Pháp
5. Chương 5 Pháp
6. Chương 6 Pháp
7. Chương 7 Pháp
8. Chương 8 Pháp
9. Chương 9 Pháp
10. Chương 10 Pháp
11. Chương 11 Pháp.

e. Tiểu Bộ (khuddaka nikaya) là tập hợp 15 bộ sách nhỏ gồm các câu kệ vắn tắt

1. Tập Hợp Tụng Pháp - Tiểu tụng (Khuddaka Patha)
2. Pháp Cú (dhammapada)
3. Phật Tự Thuyết (udana)
4. Phật Thuyết Như Vậy (itivuttaka)
5. Kinh Tập (sutta nipata)
6. Thiên Cung Sự (vimana vatthu)
7. Ngạ Quỉ Sự (peta vatthu)
8. Trưởng Lão Tăng Kệ (theragatha)
9. Trưởng Lão Ni Kệ (therigatha)
10. Sự Tích Tiền Thân Của Đức Phật
11. Nghĩa thích (niddesa)
12. Phân Tích Đạo
13. Thí Dụ (apadana paḷi)
14. Phật Sử (buddhavamsa)
15. Sở hạnh tạng (cariya pitaka)

III. Luận Tạng (abhidhamma pitaka, sa. abhidharma-piṭaka, pi. abhidhamma-piṭaka, bo. mngon pa`i sde snod) còn gọi là Thắng pháp tạng, Vi diệu pháp, Vô tỷ pháp. Theo tiếng Phạn, Luận còn có một tên riêng nữa là Upadesa, là hỏi, đáp, bàn bạc về tính tướng của mọi pháp, phát sinh trí tuệ thù thắng. Là tập hợp các bài giảng của Đức Phật về thể tính và sự tướng của vạn pháp, phân giải triết học và tâm lý học. Luận Tạng thâm diệu và quan trọng nhứt trong toàn thể giáo pháp của Đức Phật, vì đây là phần triết lý cao siêu, là vi diệu pháp, là tinh hoa của Phật giáo, gồm 7 quyển:

1. Phân loại giáo pháp (pháp tụ, dhammasangani)
2. Những phân hạng (phân biệt, vibhanga)
3. Bài pháp và các nguyên tố (giới thuyết, dhatukatha)
4. Quyển sách về những cá tính (nhân thi thiết, puggala pannatti)
5. Những điểm tranh luận (biện giải, kathavathu)
6. Quyển sách về những cặp đôi (song luận, yamaka)
7. Quyển sách đề cập đến Nhân Quả tương quan (nhân duyên thuyết, patthana)

Từ Internet